ΝΟΜΟΣ-ΠΛΑΙΣΙΟ: ΕΚΕΙ ΠΟΥ Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΞΕΠΕΡΝΑ ΚΑΘΕ ΦΑΝΤΑΣΙΑ

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι το περσινό φοιτητικό κίνημα, στο οποίο όλοι έχουμε αναφορά και αποτελεί σταθμό στην ιστορία των φοιτητικών αγώνων, κατάφερε με τη δυναμικότητα, την μαζικότητά και τη ριζοσπαστικότητα των μορφών πάλης του να αναδείξει το εκπαιδευτικό σε μείζον ζήτημα όλης της κοινωνίας. Οι κινητοποιήσεις του Μάη-Ιούνη συγκροτήθηκαν στη βάση της εναντίωσης στην εκπαιδευτική αναδιάρθρωση όπως αυτή αποτυπώθηκε στη συγκυρία μέσω του νέου νόμου-πλαίσιο και της αναθεώρησης του άρθρου 16 του συντάγματος. Ο νέος νόμος-πλαίσιο για τη λειτουργία των πανεπιστημίων συνιστά τον αυταρχικότερο νόμο από τη μεταπολίτευση και αποτελεί κομβική ρύθμιση-προϋπόθεση για την υλοποίηση και την προώθηση συνολικά της εκπαιδευτικής αναδιάρθρωσης. Έρχεται να αναδιατάξει ριζικά τους όρους κοινωνικής και πολιτικής ζωής μέσα στις σχολές, να πειθαρχήσει το φοιτητικό σώμα- που αποτελεί δυνάμει εκρηκτικό δυναμικό- και να περιορίσει τη δυνατότητά του να συγκροτείται συλλογικά σε πολιτική δύναμη ασκώντας πολιτικές πιέσεις και θέτοντας αναχώματα στην αστική στρατηγική.

Εν μέσω των κινηματικών διεργασιών και αγνοώντας την καθολικότητα της εναντίωσης (430 κατειλημμένες σχολές, δεκάδες χιλιάδες φοιτητών στο δρόμο) , κατατέθηκε από το υπουργείο ένα δριμύτατο προσχέδιο νόμου που εμπεριείχε όλες τις προαναγγελθείσες διατάξεις με επιπρόσθετες ακόμα πιο επιθετικές. Δεδομένης λοιπόν της κρισιμότητας της συγκυρίας για τη συνέχιση και κλιμάκωση των κινητοποιήσεων, θεωρούμε εξαιρετικά σημαντική μια ενδελεχή ανάλυση με βάση το δημοσιευμένο προσχέδιο.

Ανώτατη Διάρκεια Φοίτησης: Σύμφωνα με το προσχέδιο ορίζεται ανώτατο χρονικό όριο φοίτησης πάνω από το οποίο οι φοιτητές διαγράφονται από τις σχολές και το οποίο εξειδικεύεται στα Ν+Ν/2 για τους νεοεισαχθέντες φοιτητές και στα Ν+5 για τους ήδη εγγεγραμμένους. Κάτι τέτοιο αποτελεί πρωτοφανή εξουσία ζωής πάνω στο φοιτητή αμφισβητώντας ακόμα και τη δυνατότητά του να παίρνει πτυχίο. Το άγχος για τη λήψη του πτυχίου -κάτι που ως τώρα θεωρείται δεδομένο- επικαθορίζει και εντατικοποιεί την καθημερινότητα του φοιτητή καθώς όλα περιστρέφονται γύρω από τα μαθήματα. Εκβιάζει για παρακολούθηση, για αποκλειστική ενασχόληση με τις σχολικές (και κατ’ ουσίαν) υποχρεώσεις και για υποταγή στις (συχνά παράλογες) απαιτήσεις των καθηγητών. Παράλληλα και αναπόφευκτα πιέζει τον ελεύθερο χρόνο του, που αποτελεί το υλικό υπόβαθρο για την όποια ενασχόληση με κοινωνικές και πολιτικές δραστηριότητες. Είναι λοιπόν μια ξεκάθαρη επιδίωξη για βαθιά πειθάρχηση των φοιτητών κάτι το οποίο σχετίζεται και με τη δυνατότητα πολιτικοποίησης, συμμετοχής στις πολιτικές διαδικασίες των συλλόγων και κινητοποίησης όταν η συγκυρία το απαιτεί. Ακόμα αφήνει και το ανάλογο ιδεολογικό αποτύπωμα σ’ αυτούς που ως μελλοντικοί εργαζόμενοι θα είναι πειθήνιοι, παραγωγικοί, ευέλικτοι και εκμεταλλεύσιμοι. Οι προφάσεις από πλευράς Υπουργείου δήθεν περί αυξημένου κόστους λόγω των «αιωνίων» καταρρίπτονται από την ίδια την πραγματικότητα αφού τα συγγράμματα στους φοιτητές δίνονται μόνο μία φορά, ενώ έχουν πάσο και δικαίωμα παραμονής στις εστίες μέχρι τα Ν+2 έτη. Τέλος, το υπουργείο χρησιμοποιεί και τη στρατηγική της διάκρισης των ήδη υπαρχόντων φοιτητών οι οποίοι αντιμετωπίζονται «ευνοϊκότερα» σε σχέση με τους μελλοντικούς στοχεύοντας, στην αποφυγή έντονων αντιδράσεων και στη διάσπαση της συλλογικής τους διεκδίκησης.

Αλυσίδες Μαθημάτων: Σε συνδυασμό με την ανώτατη διάρκεια φοίτησης περιλαμβάνεται και διάταξη που εισάγει αλυσίδες μαθημάτων. Μια επίσης πρωτοφανούς αυστηρότητας ρύθμιση που καθιστά υποχρεωτική την επιτυχία σε κάποια μαθήματα ως προαπαιτούμενο για τη συνέχιση των σπουδών, εισάγοντας σε πρώτη φάση και τη λογική των δυο κύκλων σπουδών. Μια τέτοια ρύθμιση, συνδυαζόμενη με τα παραπάνω, είναι προφανές πως θέτει ακόμα περισσότερα αναχώματα στην απόκτηση του πτυχίου αφού ο φοιτητής είναι αναγκασμένος να περνάει με συγκεκριμένη σειρά τα μαθήματα.

Επαναπροσδιορισμός του καθεστώτος άρσης του Ασύλου: Αναφορικά με το Πανεπιστημιακό Άσυλο προωθείται η υιοθέτηση ενός πιο ευέλικτου τρόπου άρσης αφού πλέον αρμόδιο για τη συγκεκριμένη απόφαση θα είναι το 5-μελές πρυτανικό συμβούλιο που θα μπορεί να αποφασίζει χωρίς απαρτία και ομοφωνία, μόνο με συμφωνία των 3 από τα 5 μέλη του. Ο θεσμός του ασύλου με την ελευθερία της έκφρασης και της διακίνησης ιδεών που προασπίζεται, στην ουσία μετατρέπει το Πανεπιστήμιο σε χώρο αλληλεπίδρασης και διαμόρφωσης απόψεων και αντίστοιχων πρακτικών που δεδομένου του υπάρχοντος συσχετισμού στην κοινωνία χαρακτηρίζονται ως αιρετικές. Το άσυλο είναι λοιπόν στη φύση του πολιτικός θεσμός και κεκτημένο όχι μόνο φοιτητικό αλλά και λαϊκό, που όπως αποδεικνύει και η ιστορική εμπειρία (και η πρόσφατη μάλιστα με το περσινό κύμα των καταλήψεων) είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το ρόλο του πανεπιστημίου ως κοιτίδα οργάνωσης, συντονισμού και πολιτικοποίησης των αγώνων, αγώνων πολιτικά επικίνδυνων που στρέφονται ενάντια στις πολιτικές του κράτους. Χαρακτηριστικό είναι το πρόσφατο παράδειγμα της Γαλλίας, όπου σε ένα πλήρως αναδιαρθρωμένο πανεπιστήμιο, στην προσπάθεια συγκρότησης κινητοποιήσεων ενάντια στην αντιδραστική ρύθμιση του CPE οι δυνάμεις καταστολής εισήλθαν στο κτίριο ξυλοκοπώντας άγρια τους φοιτητές και διαλύοντας την κατάληψη. Λογικές λοιπόν, εκπορευόμενες από το Υπουργείο, που θέλουν το πανεπιστήμιο ακαδημαϊκο-κεντρικό και επιδιώκουν τη συρρίκνωσή του ασύλου ώστε να αφορά αποκλειστικά σε μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας και να περιορίζεται σε χώρους και ώρες διεξαγωγής ακαδημαϊκών και ερευνητικών διεργασιών στοχεύουν ουσιαστικά στην αποστείρωσή του από τις όποιες κοινωνικοπολιτικές δραστηριότητες που είναι ιστορικά συνδεδεμένες με αυτό.

Διάρκεια Εξαμήνων και Εξεταστικής: σύμφωνα με το προσχέδιο ο ελάχιστος αριθμός εβδομάδων διδασκαλίας ανά εξάμηνο θα είναι 13 και σε περίπτωση που δεν συμπληρωθούν στο ακέραιο, δηλαδή σε περίπτώση παραμικρής κινητοποίησης(!), αυτό χάνεται!! Η ρύθμιση αυτή έρχεται να ποινικοποιήσει και να ενοχοποιήσει το φοιτητικό κίνημα. Θέτοντας άμεσους υλικούς εκβιασμούς στους φοιτητές επιδιώκει και να καταστείλει την όποια δυνατότητα συλλογικής τους συγκρότησης και έκφρασης που μπορεί να προκαλέσει πολιτική φθορά στην κυβέρνηση, όπως συνέβη και με το κίνημα του καλοκαιριού. Τέλος συρρικνώνονται οι εξεταστικές περίοδοι με αποτέλεσμα να δυσχεραίνουν οι όροι φοίτησης ενώ παράλληλα απαγορεύονται (‘απολύτως’ όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται!!) οι διπλές εξεταστικές.

Δωρεάν και πολλαπλά Συγγράμματα : το νέο που εισάγει η προκειμενη ρύθμιση είναι η δημιουργία λίστας πολλαπλών συγγραμμάτων για κάθε μάθημα που θα είναι διαθέσιμα στο φοιτητή μέσω βιβλιοθηκών. Αυτό προφανώς αυξάνει το βαθμό αβεβαιότητας της διδακτέας ύλης και οδηγεί μέσω της ουσιαστικής μείωσης της βαρύτητας του βιβλίου σε αύξηση της εξάρτησης από τον καθηγητή, καθιστώντας υποχρεωτικές παρακολουθήσεις και σημειώσεις (αφού με τα πολλαπλά συγγράμματα, ο μόνος τρόπος να περάσει κανείς ένα μάθημα θα είναι να γνωρίζει «..ποιο κεφάλαιο αναπτύσσεται πληρέστερα από κάθε σύγγραμμα..» σύμφωνα πάντα με τη γνώμη του καθηγητή-αυθεντία). Το συγκεκριμένο δεν μπορεί να αποσυνδεθεί και από την πάγια επιδίωξη από πλευράς του υπουργείου για κατάργηση του δωρεάν χαρακτήρα των συγγραμμάτων και εξαγορά αυτών με βάση κάποιο συγκεκριμένο πιστωτικό όριο ή ακόμα και εξ’ αρχής με χρήματα. Χαρακτηριστικά στο προσχέδιο του νέου νόμου-πλαισίου η παραχώρηση του δωρεάν συγγράμματος αναφέρεται όχι ως υποχρέωση-όπως ισχύει με βάση το υπάρχον καθεστώς- αλλά θα γίνεται εφόσον υπάρχει η ‘δυνατότητα’(!)…αλλιώς το κόστος μετακυλύεται στους ίδιους τους φοιτητές. Για το ζήτημα των συγγραμμάτων μάλιστα υπάρχει ήδη νομικό πλαίσιο (νόμος «βιβλιοκάρτας» ‘95 ) το οποίο παραμένει ανενεργό λόγω φοιτητικών αντιδράσεων. Το ζήτημα των συγγραμμάτων σε επίπεδο συμβολισμού αποτελεί την πρώτη και ουσιαστικότερη γραμμή άμυνας του δημοσίου και δωρεάν χαρακτήρα του πανεπιστημίου απέναντι σε προσπάθειες επιβολής ιδιωτικοοικονομικών κριτηρίων.

Φοιτητική συμμετοχή στη Συνδιοίκηση: βάσει των λεγομένων του προσχεδίου η εκλογή προέδρων και πρυτάνεων θα γίνεται από το σύνολο των φοιτητών. Κάτι τέτοιο από-πολιτικοποιεί τη διαδικασία καθώς μέχρι στιγμής ο κάθε υποψήφιος αναγκάζεται να παρουσιάζει ένα πολιτικό πρόγραμμα για να εξασφαλίσει τη στήριξη των παρατάξεων, ενώ τώρα ο κάθε φοιτητής θα εγκαλείται ατομικά εμπλεκόμενος σε δίκτυα καθηγητικών συμφερόντων. Άλλωστε τα όργανα συνδιοίκησης, συμπεριλαμβανομένου και του πεδίου των πρυτανικών εκλογών, αποτελούν χώρους λήψης και επικύρωσης αποφάσεων και έτσι η πίεση στα εν λόγω όργανα γίνεται μέσα από τις ιστορικά κατοχυρωμένες μορφές πολιτικής διαπάλης από μεριάς φοιτητών που είναι οι φοιτητικοί σύλλογοι και οι γενικές συνελεύσεις μέσα από τις οποίες εκφράζονται. Είναι σαφές πως στο ‘νέο’ Πανεπιστήμιο που διαγράφεται είναι απαραίτητο ο φοιτητικός συνδικαλισμός και η φοιτητική συμμετοχή όπως τη γνωρίζουμε σήμερα να μετασχηματιστεί ιδωμένος πλέον μέσα από το πρίσμα της ατομικής έγκλησης του κάθε φοιτητή αναιρώντας τις όποιες δυνατότητες συλλογικής έκφρασης.

Οικονομικός Διευθυντής- manager: ο οποίος θα είναι υπεύθυνος για τις επαφές με σκοπό την εξασφάλιση κονδυλίων για το ίδρυμα. Μια τέτοια ρύθμιση προϊδεάζει αφενός για περικοπές της χρηματοδότησης των ιδρυμάτων από πλευράς κράτους (ή εξάρτησής της από τα αποτελέσματα μιας μελλοντικής εφαρμογής της αξιολόγησης) και αφετέρου για εισαγωγή ιδιωτικο-οικονομικών κριτηρίων, όπου τα προγράμματα σπουδών, οι διπλωματικές εργασίες, η έρευνα κτλ θα είναι έτσι σχεδιασμένα ώστε να προσελκύουν όσο το δυνατό περισσότερους χρηματοδότες (που προφανώς θα επωφελούνται από τα αποτελέσματα αυτών)!

Από τα παραπάνω διαφαίνεται και ο συνδετικός ιστός μεταξύ των αλλαγών στο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των Δημόσιων με την ίδρυση Ιδιωτικών Πανεπιστημίων. Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια εκτός από το ότι θα σημάνουν το τέλος του δημόσιου και δωρεάν χαρακτήρα της εκπαίδευσης, θα αποτελέσουν και μοχλό πίεσης των δημόσιων προς την υιοθέτηση εκσυγχρονιστικότερων και αυταρχικότερων όρων. Έτσι ο νόμος-πλαίσιο έρχεται να στρώσει από τώρα το έδαφος για μια πιο ομαλή μετάβαση σε μια πραγματικότητα συνύπαρξης και ανταγωνισμού δημόσιων και ιδιωτικών ιδρυμάτων. Μεσοπρόθεσμα αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα τη μεταβολή των προγραμμάτων σπουδών και της επιτελούμενης έρευνας έτσι ώστε οι απόφοιτοι να είναι ανταγωνιστικοί με εκείνους των ιδιωτικών σχολών, που διαθέτουν κατά κανόνα πιο εντατικά αλλά και εξειδικευμένα προγράμματα σπουδών, στα μέτρα των εκάστοτε αναγκών της αγοράς εργασίας, και είναι άμεσα (αν και για μικρό διάστημα) απορροφήσιμοι. Η πολυδιάσπαση των αντικειμένων και η ίδρυση σχολών πολύ περιορισμένων γνωστικών αντικειμένων θα οδηγήσει μοιραία στη ρευστοποίηση των επαγγελματικών δικαιωμάτων και άρα στην απαξίωση των πτυχίων που πλέον δε θα βρίσκουν καμία αντιστοίχιση στην αγορά εργασίας ενώ ταυτόχρονα κάτι τέτοιο θα σημάνει το τέλος της δυνατότητας συλλογικής διαπραγμάτευσης. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των αποφοίτων παρεμφερούς αντικειμένου δημόσιων είτε ιδιωτικών σχολών θα οξυνθεί καθώς η ατομική ένταξη στην αγορά εργασίας θα διαφαίνεται ως μονόδρομος.

Το περσινό φοιτητικό κίνημα κατάφερε μεν την αναβολή της ψήφισης του νομοσχεδίου όχι όμως και τη δέσμευση για τη μη κατάθεσή του. Στο βαθμό αυτό θεωρούμε ότι τίποτα δεν έχει λήξει τη στιγμή που η κυβέρνηση και η υπουργός δηλώνουν άτεγκτοι σε σχέση με το προχώρημα της αναδιάρθρωσης και προσπαθούν , μέσω της σύναψης συμμαχιών με ένα αντιδραστικό κομμάτι των του καθηγητικού μπλοκ και της ανασυγκρότησης της κυβερνητικής παράταξης της ΔΑΠ-ΝΔΦΚ, να καταπνίξουν εκ των έσω τις όποιες αντιστάσεις. Προβάλλει λοιπόν επιτακτική η ανάγκη συνέχισης και κλιμάκωσης του αγώνα. Οι φοιτητές, χρησιμοποιώντας τις εμπειρίες των περσινών κινητοποιήσεων, πρέπει να επανενεργοποιήσουν τις συλλογικές, αμεσοδημοκρατικές τους διαδικασίες, να λάβουν αγωνιστικές αποφάσεις και να συνεχίσουν στο δρόμο του αγώνα ενάντια στις ρυθμίσεις που έρχονται να διαμορφώσουν ένα πανεπιστήμιο συντηρητικό, αυταρχικό, αποστειρωμένο, παραγωγικοποιημένο.

ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΙΣ ΚΥΡΙΑΡΧΕΣ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΕΠΙΛΕΓΟΥΝ ΤΟ ΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΡΗΞΗΣ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΤΕΛΙΚΗ ΝΙΚΗ